Ε7207 - ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ

ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ:

Α. Παραδόσεις (Διαλέξεις) του μαθήματος

• Εισαγωγή στα βασικότερα θέματα που πραγματεύεται η Παλαιοντολογία Σπονδυλωτών.
• Σχέση Ασπονδύλων - Σπονδυλωτών, η καταγωγή των Σπονδυλωτών από τα Ασπόνδυλα, βασικά ανατομικά χαρακτηριστικά των σπονδυλωτών.
• Ταξινόμηση των Σπονδυλωτών, Ιχθύες, Αμφίβια, Ερπετά, Θηλαστικά. Φυλογενετικές σχέσεις των Πτηνών με τα Ερπετά και ειδικότερα τα Δεινοσαύρια.
• Ακτινωτή εξέλιξη των Σπονδυλωτών. Βασικά χαρακτηριστικά των διαφόρων φυλογενετικών ομάδων σπονδυλωτών.
• Σημαντικά συμβάντα στην εξέλιξη των Σπονδυλωτών. Εξέλιξη εξωσκελετού, πτερυγίων, θεωρίες εξέλιξης των γνάθων, εμφάνιση οδόντων, εξέλιξη άκρων κ.ά.
• Η μετάβαση από τη θάλασσα στη χέρσο και από τη χέρσο στον αέρα. Τα πρώτα αμφίβια. Τα πρώτα ιπτάμενα σπονδυλωτά.
• Ανατομικές προσαρμογές των Σπονδυλωτών για τη ζωή στο νερό, τη χέρσο, τον αέρα.
• Γενικά ανατομικά χαρακτηριστικά των τετραπόδων. Ο σκελετός των τετραπόδων, σκελετός του κρανίου, αξονικός σκελετός, σκελετός των άκρων (με έμφαση στα Θηλαστικά).
• Τα απολιθώματα Σπονδυλωτών στο γεωλογικό αρχείο του ελληνικού χώρου. Πανιδική σύνθεση των σημαντικότερων απολιθωματοφόρων θέσεων σπονδυλωτών της Ελλάδας. Βιοστρωματογραφία, παλαιοπεριβάλλον.
• Σχέση γεωγραφικής κατανομής των Σπονδυλωτών του παρελθόντος με την παλαιογεωγραφία, με έμφαση στην παλαιογεωγραφία του Αιγαίου.
• Εισαγωγή στις μεθοδολογικές αρχές ανασκαφών, εισαγωγή στη συντήρηση των απολιθωμάτων Σπονδυλωτών.

Β. Ασκήσεις Πράξης και Εργαστηριακές Ασκήσεις

• Εξοικείωση με τη βασική ανατομία των σπονδυλωτών, εξάσκηση σε σκελετούς αρτίγονων Σπονδυλωτών και σε απολιθώματα.
• Εξάσκηση στα οστεολογικά χαρακτηριστικά Αμφιβίων, Ερπετών, Πτηνών και Θηλαστικών.
• Ο σκελετός των θηλαστικών. Οστεολογικά χαρακτηριστικά των σημαντικότερων για τον ελληνικό χώρο ομάδων θηλαστικών. Αναγνώριση των ομάδων αυτών με βάση την οστεολογία τους. Από την οστεολογία των αρτίγονων θηλαστικών σε εκείνη των απολιθωμένων. Εφαρμογές στατιστικών προγραμμάτων στον προσδιορισμό.
• Οδοντολογία των βασικότερων ομάδων θηλαστικών (Υρακοειδή, Προβοσκιδωτά, Σωληνόδοντα, Τρωκτικά, Πρωτεύοντα, Σαρκοφάγα, Ιππίδες, Ρινοκεροτίδες, Αγκυλόποδα, Βοοειδή, Συΐδες, Ελαφίδες, Καμηλοπαρδαλίδες, Ιπποποταμίδες).
• Εισαγωγή στην Οικομορφολογία. Πώς από τα ανατομικά χαρακτηριστικά εξάγουμε συμπεράσματα για το περιβάλλον διαβίωσης ενός σπονδυλωτού.
• Βιβλιογραφικές ασκήσεις.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ και ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ:

Οργάνωση Διδασκαλίας:

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

Γλώσσα Αξιολόγησης: Ελληνική (στην αγγλική για τους φοιτητές του Erasmus)

Ι. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

• Οι φοιτητές εξετάζονται γραπτώς με ερωτήσεις ανάπτυξης ή/και πολλαπλής επιλογής (50%).

ΙΙ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ

• Αναγνώριση οστεολογικών χαρακτήρων, προσδιορισμός και ταξινόμηση απολιθωμάτων σπονδυλωτών ή σκελετικών στοιχείων αρτίγονων σπονδυλωτών με βάση αυτούς τους χαρακτήρες (40%).
• Στην εργαστηριακή αξιολόγηση προσμετρείται και η απόδοση των φοιτητών στην εξάσκησή τους στο Μουσείο και στις βιβλιογραφικές ασκήσεις (10%).

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Προτεινόμενα Συγγράμματα:

• Benton M.J. (2005). Vertebrate palaeontology. Blackwell Publishing, 1-455.
• Carroll R.L. (1988). Vertebrate paleontology and evolution. W.H. Freeman and Company.            
• Γεωργιάδου-Δικαιούλια Ε., Συμεωνίδης Ν.Κ. & Θεοδώρου Γ.Ε. (2003). Παλαιοντολογία. Μέρος Γ΄: Σπονδυλωτά, σελ. 1-237, Αθήνα.
• Hildebrand M. (1988). Analysis of vertebrate structure. John Wiley & Sons, New York, 1-701.
• Kardong K.V. (1995). Vertebrates. Comparative Anatomy, Function and Evolution. Wm. C. Brown, Dubuque, 1-777.
• Kemp T.S. (2005). The origin and evolution of mammals. Oxford University Press.
• Κουφός Γ. (2004). Παλαιοντολογία Σπονδυλωτών, Εκδόσεις ΖΗΤΗ, σελ. 1-358, Θεσσαλονίκη.
• Pough H.F., Janis C.M. & Heiser J.B. (1999). Vertebrate Life. Prentice Hall, 1-733.
• Rose K.D. (2006). The Beginning of the Age of Mammals. The John Hopkins University Press, Baltimore, 1-431.
• Schmid E. (1972). Atlas of animal bones. Elsevier Publishing Company, Amsterdam, 1-159.

Επίσης στους φοιτητές διανέμονται φωτοτυπίες και εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά (σε μορφή PDF), ειδικά εργασίες που αφορούν σε σημαντικά γεγονότα για την εξελικτική ιστορία των σπονδυλωτών και εργασίες που αφορούν πανίδες σπονδυλωτών του ελληνικού χώρου.

¹ Ε.Φ.: Επισκέπτες Φοιτητές (π.χ. ERASMUS)