Το Μουσείο Ορυκτολογίας-Πετρολογίας του Ε.Κ.Π.Α. είναι το σημαντικότερο Μουσείο του είδους του στην Ελλάδα, με μακρόχρονη ερευνητική και εκπαιδευτική παράδοση. Το Μουσείο διαθέτει την παλαιότερη και πληρέστερη ορυκτολογική-πετρογραφική συλλογή στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και μία συλλογή διεθνούς εμβέλειας, αφού σε αυτό εκτίθενται παγκοσμίου κλάσης δείγματα ορυκτών. Το Μουσείο ανήκει στο Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος που βρίσκεται στην Πανεπιστημιούπολη, Ζωγράφου. Περιλαμβάνει τέσσερις αίθουσες και χώρους εργαστηρίων, γραφείων και αποθήκες με συνολικό εμβαδόν περί τα 1200 τμ.
Οι συλλογές του Μουσείου Ορυκτολογίας-Πετρολογίας δημιουργήθηκαν μέσα στο πλαίσιο της Φυσιογραφικής Εταιρείας, που ιδρύθηκε το έτος 1835. Μέχρι σήμερα έχει υποδεχθεί χιλιάδες επισκέπτες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, φοιτητές προπτυχιακού και μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών, συλλέκτες ορυκτών, Έλληνες και ξένους ερευνητές, αποτελώντας ένα σημαντικό σύνδεσμο της επιστήμης με την κοινωνία.
Στην πλειονότητά τους τα εκθέματα του Μουσείου αποκτήθηκαν κυρίως από δωρεές δειγμάτων απο την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τις πρώτες σημαντικές συλλογές απέκτησε το Μουσείο το 1858 και 1860 έπειτα από δωρεές των Kämmerer και Χαριτώφ, υπουργικού συμβούλου και πρόξενου στην Αγ. Πετρούπολη, αντίστοιχα, που περιελάμβαναν δείγματα ορυκτών και πολυτίμων λίθων από την Τσαρική Ρωσία. Σπουδαία δωρεά, με ορυκτά του Ελλαδικού χώρου ήταν εκείνη των Όθωνα και Αμαλίας το 1863, του A. Lindermayer το 1868 και του Φ. Νέγρη το 1928.
Το Μουσείο Ορυκτολογίας-Πετρολογίας διαθέτει σήμερα τουλάχιστον 45.000 δείγματα ορυκτών, πετρωμάτων και μεταλλευμάτων, από τα οποία εκτίθενται στις προθήκες περίπου 3000 δείγματα ορυκτών και 650 δείγματα πετρωμάτων. Το μουσείο διαθέτει την καλύτερη συστηματική συλλογή ορυκτών στην Ελλάδα με περισσότερα απο 700 είδη ορυκτών ταξινομημένων σε όλες τις γνωστές κατηγορίες ταξινόμησης. Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνεται κι ένα πλούσιο ιστορικό αρχείο με πρωτότυπα έγγραφα δωρεών και ιστορικών γεωλογικών χαρτών.
Κρύσταλλοι βήρυλλου (ποικ. ακουαμαρίνα) από το Adun-Cholon, της περιφέρειας Nerchinsky, Ρωσία
Κρύσταλλος καπνία χαλαζία σε μορφή σκήπτρου από το Minas Gerais, Βραζιλία
Η σπουδαιότητα της συλλογής του Μουσείου δεν οφείλεται μόνο στην παρουσίαση ιδαίτερα αισθητικών δειγμάτων ορυκτών, αλλά και στην αφθονία και ποιότητα δειγμάτων απο “ιστορικές” θέσεις της πρώην Αυστρο-Ουγγρικής Μοναρχίας, της Τσαρικής Ρωσίας, αλλά και άλλες γνωστές τοποθεσίες του εξωτερικού, όπως την Κορνουάλη, τον Βεζούβιο, τις Άλπεις, και κυρίως από τοποθεσίες που σήμερα είναι γνωστές μόνο από την βιβλιογραφία. Μοναδικά εκθέματα του μουσείου καλύπτουν το μεγαλύτερο φάσμα των ορυκτών και πολύτιμων λίθων που εξορύχθηκαν τον 18ο και 19ο αιώνα κυρίως από την περιοχή των Ουραλίων και της Σιβηρίας, πολλά απο τα οποία αφορούν “τυποτοπικά” ορυκτά, δηλαδή ορυκτά που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά παγκοσμίως στις συγκεκριμένες τοποθεσίες. Ξεχωρίζουν δείγματα λευκόχρυσου, μαλαχίτη και πολύτιμων λίθων που όμoιοι τους κοσμούν μόνο τις μεγαλύτερες ορυκτολογικές συλλογές στον κόσμο όπως: τοπάζια, αλεξανδρίτες, σμαράγδια, σάπφειροι, ακουαμαρίνες και πληθώρα άλλων εκθεμάτων “ιστορικών” δειγμάτων υψηλής αισθητικής και ιστορικής αξίας, μερικά από τα οποία συγκαταλέγονται στα καλύτερα του είδους. Ένα δείγμα καπνία χαλαζία σε μορφή σκήπτρου που εξορύχθηκε απο το Minas Gerais της Βραζιλίας, πιθανόν το μεγαλύτερο σκήπτρο χαλαζία παγκοσμίως, αποτελεί μοναδικό έκθεμα του Μουσείου.
Σάπφειρος (ζαφείρι) σε πλουμασίτη από τη Νάξο
Σταλακτίτης από Σμιθσονίτη. Ένα δείγμα μοναδικό στο κόσμο από το μεταλλείο Jean Baptiste της Καμάριζας
Εξέχουσα θέση στο Μουσείο κατέχουν δείγματα από “κλασσικές” θέσεις του Ελλαδικού χώρου, όπως το Λαύριο, τη Σέριφο, τη Νάξο και τη Χαλκιδική. Στο Λαύριο, μία περιοχή που έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον “Ρου της Ιστορίας” και στην πορεία του Δυτικού Πολιτισμού, αλλά που αποτελεί επίσης και έναν ορυκτολογικό “παράδεισο”, είναι αφιερωμένη η πρώτη αίθουσα του Μουσείου. Στις συλλογές του Λαυρίου παρουσιάζονται μοναδικά εκθέματα που χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα έως αρχές του 20ου αιώνα, αλλά και εξαιρετικά δείγματα απο σπανιώτατα ορυκτά της Λαυρεωτικής στην οποία έχουν εντοπιστεί περισσότερα απο 750 διαφορετικά είδη ορυκτών που αντιπροσωπεύουν το 12% των ορυκτών παγκοσμίως.
Η έκθεση των συλλογών του Μουσείου γίνεται σε τρεις αίθουσες.
Την πρώτη αίθουσα κοσμούν εννέα σύγχρονες κρυστάλλινες προθήκες, εσωτερικά φωτισμένες, οι οποίες είναι αφιερωμένες στα ορυκτά που προέρχονται από τα μεταλλεία του Λαυρίου. Σε δύο ξεχωριστές προθήκες εκτίθενται τα τυπο-τοπικά ορυκτά της Λαυρεωτικής. Τρείς προθήκες είναι αφιερωμένες στην αρχαία μεταλλευτική-αρχαιομεταλλουργία του Λαυρίου. Τέλος, ενημερωτικό οπτικοακουστικό υλικό παρουσιάζει φωτογραφίες μικροσκοπίου απο τα 750 διαφορετικά ορυκτά της Λαυρεωτικής.
Πανοραμική άποψη της πρώτης αίθουσας του Μουσείου με ορυκτά Λαυρίου
Η δεύτερη αίθουσα του Μουσείου περιλαμβάνει εκπαιδευτικές συλλογές και έχει κυρίως διδακτικό χαρακτήρα. Σε τρεις εντοιχισμένες προθήκες παρουσιάζονται δείγματα και επεξηγηματικά κείμενα για την κατανόηση της έννοιας των ορυκτών, των πετρωμάτων, και των μεταλλευμάτων. Εκτίθενται επίσης δείγματα για την επεξήγηση των φυσικών ιδιοτήτων των ορυκτών όπως η διαφάνεια, η σκληρότητα και το χρώμα.
Εντυπωσιακά δείγματα σε περιστρεφόμενες βάσεις πάνω σε εικοσιοκτώ ειδικά διαμορφωμένα βάθρα υποδεικνύουν τη χρωματική ποικιλία των ορυκτών. Στις επόμενες τρείς εντοιχισμένες προθήκες παρουσιάζονται δεκαέξι από τα κυριότερα βιομηχανικά ορυκτά. Σε ξεχωριστή προθήκη παρουσιάζονται μεταλλικά ορυκτά από τον Ελλαδικό χώρο που αποτελούν φορείς ενεργειακά κρίσιμων μετάλλων. Τα δείγματα συνοδεύουν ενημερωτικά κείμενα, καθώς και ενδεικτικά προϊόντα που κατασκευάζονται από αυτά. Στο βάθος της αίθουσας παρουσιάζονται τρείς προθήκες με συλλογές πολύτιμων λίθων από το εξωτερικό και την Ελλάδα. Η μία περιέχει γλυπτά κατασκευασμένα από ορυκτά και πετρώματα, η δεύτερη περιέχει πολύτιμους λίθους ακατέργαστους και επεξεργασμένους, και η τρίτη πολύτιμους λίθους από τον Ελλαδικό χώρο. Στην ειδική προθήκη που είναι αφιερωμένη στους μετεωρίτες, εκτίθεται δείγμα σιδηρομετεωρίτη από την Αργεντινή. Ειδική προθήκη είναι αφιερωμένη στα χημικά στοιχεία που υπάρχουν στο ανθρώπινο σώμα με αντίστοιχα παραδείγματα ορυκτών που τα περιέχουν. Στην ανατολική πλευρά της αίθουσας έχει διαμορφωθεί σκοτεινός θάλαμος για την επίδειξη της φωταύγειας των ορυκτών.
Πρόκειται για μια συλλογή από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη, που αναδεικνύει το φθορισμό και το φωσφορισμό των ορυκτών με τη χρήση λυχνιών υπεριώδους φωτός με διάφορα μήκη κύματος.
Βιομηχανικά ορυκτά, πολύτιμοι λίθοι από την Ελλάδα, μετεωρίτες, και ορυκτά κρίσιμων μετάλλων από την δεύτερη αίθουσα του μουσείου που περιλαμβάνει εκπαιδευτικές - διδακτικές συλλογές
Άποψη προθήκης με φθορίζοντα ορυκτά σε υπεριώδες φως από την δεύτερη αίθουσα του Μουσείου
Στην τρίτη αίθουσα ο επισκέπτης συναντά τις βαριές, ξύλινες προθήκες του 19ου αιώνα. Οι τοίχοι καλύπτονται από ψηλές όρθιες προθήκες ενώ στο εσωτερικό της αίθουσας υπάρχουν χαμηλές κεκλιμένες προθήκες όπου βρίσκεται η συστηματική συλλογή. Η διακόσμηση της δεύτερης αίθουσας εναρμονίζεται πλήρως με τα εκθέματα του Μουσείου, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα. Η αίθουσα αυτή περιλαμβάνει:
(α) τη συστηματική συλλογή ορυκτών
(β) συλλογές ορυκτών από σημαντικές τοποθεσίες του εξωτερικού
(γ) συλλογές Ελληνικών ορυκτών (εκτός Λαυρίου)
(δ) πετρογραφικές συλλογές από Ελλάδα και εξωτερικό
(ε) Συλλογές μεταλλευμάτων και ορυκτών ανθράκων του Ελληνικού χώρου
(ζ) συλλογές ξύλινων και γυάλινων κρυσταλλικών μοντέλων
(στ) ιστορική γωνιά του Μουσείου.
(α) Η συστηματική συλλογή ορυκτών εκτείνεται σε όλη τη τρίτη αίθουσα. Παρέχει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να γνωρίσει την ποικιλία των ορυκτών αφού εκτίθενται 1800 δείγματα αντιπροσωπευτικά για περισσότερα από 700 είδη ορυκτών, ταξινομημένων σε σύγχρονη βάση. Ο επισκέπτης πρέπει να διαθέσει αρκετές ώρες για να γνωρίσει τον πλούτο των ορυκτών που διαθέτει το Μουσείο πολλά από τα οποία είναι τυπο-τοπικά είδη.
Πανοραμική άποψη της τρίτης αίθουσας του Μουσείου με ορυκτά εξωτερικού, Ελλάδας και συστηματική συλλογή
(β) Στην είσοδο της τρίτης αίθουσας υπάρχουν σε ειδικές προθήκες δύο εντυπωσιακά δείγματα χαλαζία (ποικιλίες ορεία κρύσταλλος και αμέθυστος), καθώς και ένα γεώδεςαμέθυστου ύψους 116 cm. Στο κέντρο της τρίτης αίθουσας έχουν επιλεγεί τα πιο σημαντικά και σπάνια δείγματα ορυκτών από το εξωτερικό, τα οποία εκτίθενται σε 9 σύγχρονες προθήκες. Πρόκειται για δείγματα ορυκτών υψηλής αισθητικής, μερικά από τα οποία συγκαταλέγονται στα καλύτερα του κάθε είδους. Σε τρείς από τις προθήκες υπάρχουν παγκόσμιας κλάσης δείγματα ορυκτών και πολύτιμων λίθων από την Τσαρική Ρωσία. Τα δείγματα αυτά καλύπτουν το μεγαλύτερο φάσμα των ορυκτών που εξορύχτηκαν πρίν από δύο αιώνες, κυρίως από την περιοχή των Ουραλίων και από τη Σιβηρία. Στις επόμενες τρείς προθήκες εκτίθενται Ευρωπαϊκά ιστορικά δείγματα από φημισμένα μεταλλεία, όπως το Freiberg στη Γερμανία, η Banská Štiavnica της Σλοβακίας, το Canvic της Ρουμανίας, και πολλά άλλα. Στις τελευταίες 3 προθήκες υπάρχουν δείγματα από Αμερική, Ασία, Αφρική, και Αυστραλία.
(γ) Στο βόρειο τμήμα της τρίτης αίθουσας εκτίθενται σε βαριές, ξύλινες προθήκες του 19ου αιώνα συλλογές ορυκτών του Ελλαδικού χώρου. Οι ειδικές θεματικές συλλογές αφορούν ορυκτά κυρίως από γνωστά μεταλλευτικά κέντρα του Ελλαδικού χώρου όπως τη Χαλκιδική, τη Σέριφο, τη Νάξο και άλλων περιοχών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τις θεματικές αυτές συλλογές συμπληρώνουν ορυκτά από τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο, όπως την Πάρο, Σύρο, Μήλο, Θράκη, Αττική και Εύβοια. Ενημερωτικό οπτικοακουστικό υλικό παρουσιάζει φωτογραφίες υπαίθρου και δειγμάτων ορυκτών απο την Ελλάδα.
(δ) Στη δυτική πλευρά της τρίτης αίθουσας εκτίθενται σε ξύλινες προθήκες του 19ου αιώνα συλλογές πετρωμάτων του Ελλαδικού χώρου, και παρουσιάζονται όλες οι κατηγορίες πετρωμάτων με αντιπροσωπευτικά δείγματα από το εξωτερικό. Στην πετρογραφική συλλογή υπάρχει ειδικό αφιέρωμα στο ηφαίστειο της Σαντορίνης με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, που συνοδεύεται από σχετικά κείμενα και δείγματα.
(ε) οι συλλογές Ελληνικών μεταλλευμάτων και ορυκτών ανθράκων εκτίθενται σε ξύλινες προθήκες του 19ου αιώνα στη ανατολική πτέρυγα της τρίτης αίθουσας.
Καλύπτονται όλοι οι τύποι μεταλλοφοριών με βάση σύγχρονες ταξινομήσεις από σημαντικά μεταλλευτικά κέντρα της Ελλάδας. Τη συλλογή μεταλλευμάτων συμπληρώνει προθήκη με δείγματα ενεργών υποθαλάσσιων υδροθερμικών αποθέσεων από τη Μεσοωκεάνεια Ράχη του Ατλαντικού ωκεανού, καθώς και ενημερωτικό οπτικοακουστικό υλικό από αντίστοιχα ενεργά συστήματα από τη περιοχή του ηφαιστειακού τόξου Tonga του Ειρηνικού ωκεανού .
(ζ) Στη νότια πλευρά της τρίτης αίθουσας παρουσιάζονται σε βιτρίνες τοίχου ξύλινα και γυάλινα ομοιώματα κρυστάλλων. Πρόκειται για σπάνια κομμάτια εξαιρετικής τέχνης. Ειδικά τα γυάλινα ομοιώματα του 19ου αιώνα, στα οποία διακρίνονται εσωτερικά οι άξονες συμμετρίας του κρυστάλλου.
(στ) Ξεχωριστή θέση έχει στο βάθος της τρίτης αίθουσας η ιστορική γωνιά του μουσείου. Εκεί εκτείθεται μικροσκόπια, γωνιόμετρα και άλλα όργανα μετρήσεων του 19ου αιώνα, βιβλία ορυκτολογικού και πετρολογικού περιεχομένου του 18ου και 19ου αιώνα, δείγματα και γεωλογική τομή της σήραγγας του Simplon στις Άλπεις του 19ου αιώνα. Ενημερωτικό οπτικοακουστικό υλικό παρουσιάζει την γεωλογική εξέλιξη των Άλπεων καθώς και την αναζήτηση ορυκτών στα διάφορα Αλπικά πετρώματα.
Με τη χρήση πολωτικού μικροσκόπιου διερχομένου φωτός οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν σε οθόνη τηλεόρασης το μικρόκοσμο των πετρωμάτων και ορυκτών. Στην ιστορική γωνιά εκτίθεται και η προθήκη με ραδιενεργά ορυκτά. Η προστασία από την ακτινοβολία είναι πλήρης, αφού η προθήκη καλύπτεται με φύλλα μολύβδου και ειδικές μολυβδυάλους. Η παρατήρηση των ορυκτών γίνεται από καθρέφτη, ώστε να μη χρειάζεται να πλησιάσει ο παρατηρητής την προθήκη. Επεξηγηματικά κείμενα παρέχουν πληροφορίες για τα σχετικά θέματα.
Ιστορική γωνιά στην τρίτη αίθουσα του Μουσείου με μικροσκόπια και βιβλία ορυκτολογίας του 18ου-19ου αιώνα, με δείγματα της σήραγγας Simplon στις Άλπεις, και προθήκη ουρανιούχων ορυκτών
Τέλος, η τέταρτη αίθουσα είναι χώρος οπτικοακουστικών μέσων και διαλέξεων.
ΙΙΙ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Οι συλλογές του Μουσείου Ορυκτολογίας και Πετρολογίας έχουν ως στόχο την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, ενισχύοντας την επιστημονική έρευνα και τη μετάδοση της γνώσης τόσο στην πανεπιστημιακή κοινότητα όσο και στο ευρύτερο κοινό. Για την εκπλήρωση των στόχων του το Μουσείο δημιουργεί και συντηρεί διδακτικές και ερευνητικές συλλογές απο τη χώρα και το εξωτερικό, διεξάγει επιστημονικές έρευνες, διοργανώνει διαλέξεις, εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες εκδηλώσεις που βοηθούν στην διάδοση της γνώσης και στην ανάδειξη και προστασία των ευρημάτων της χώρας. Μέσω της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης μαθητών και φοιτητών σε θέματα Ορυκτολογίας, Πετρολογίας, Γεωλογίας καθώς και τη γενική διάδοση γνώσεων για την Ελληνική φύση, συμβάλλει στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα περιβάλλοντος. Στο Μουσείο γίνονται ξεναγήσεις χιλιάδων επισκεπτών ετησίως. Στα πλαίσια της εξωστρέφιας των Πανεπιστημιακών Μουσείων, το Μουσείο συμμετέχει σε πολυάριθμές εκδηλώσεις, διεθνείς εκθέσεις ορυκτών και ημερίδες. Στο Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε μαθητές, δάσκαλους και καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σκοπός τους είναι να εστιάσει το ενδιαφέρον τους στην άρρηκτη σχέση μεταξύ του έμβιου κόσμου και του κόσμου των ορυκτών. Στην υπηρεσία της εκπαίδευσης και της διεπιστημονικότητας, το Μουσείο διαθέτει τις συλλογές του για έρευνα, μελέτη αλλά και πρακτική άσκηση σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές όχι μόνο του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος αλλά και άλλων τμημάτων σε Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Τα αποτελέσματα των συνεργασιών αυτών έχουν παρουσιαστεί κατά καιρούς σε διατριβές, επιστημονικές δημοσιεύσεις σε περιοδικά και συνέδρια.
Ονοματεπώνυμο | Ιδιότητα | Τηλέφωνο | |
Βουδούρης Παναγιώτης | Διευθυντής Μουσείου, Καθηγητής | voudouris[at]geol.uoa[dot]gr | 210 727 4129 |
Γκοντελίτσας Αθανάσιος | Καθηγητής | agodel[at]uoa[dot]gr | 210 727 4689 |
Κατή Μαριάννα | Επίκ. Καθηγήτρια | kati@geol.uoa.gr | 210 727 7442 |
Το Μουσείο Ορυκτολογίας Πετρολογίας βρίσκεται στο ισόγειο του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος στη Πανεπιστημιούπολη, 15772, Ζωγράφου, Αθήνα.
Είναι ανοιχτό από Δευτέρα έως Παρασκευή 9.30 - 14.00. Παραμένει κλειστό τις αργίες, στις διακοπές των Χριστουγέννων, του Πάσχα και τον μήνα Αύγουστο.
Είναι προσβάσιμο σε ΑμεΑ.
Ηλεκτρονική δ/νση επικοινωνίας: mineralmuseum[at]geol.uoa[dot]gr
Τηλέφωνο: 210-7274112, 210-7274180
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το μουσείο διαθέτει τους ακόλουθους σύνδεσμους:
www.facebook.com/MineralogyAndPetrologyMuseum
www.instagram.com/mineralogy_museum